سرمایه گذاری طلا در شرایط بحرانی

قیمت جهانی طلا در ماه‌های اخیر در حال افزایش بوده و در روزهای اخیر به بالاترین میزان خود رسید و دلیلش آن بوده که سرمایه‌گذاران به دلیل عدم اطمینان بازارهای سهام، به دنبال سرمایه‌گذاری مطمئن‌تر هستند.

به گزارش « تجارت آسیا» هنگام بروز مشکلات یا بی‌ثباتی مالی، به طور سنتی طلا یک دارایی قابل اعتماد و ملموس تلقی شده است.

اما آیا طلا واقعا سرمایه‌گذاری امنی برای پناده بردن از عدم اطمینان مالی است؟

در روزهای اخیر، واکنش به نگرانی در مورد پی‌آمدهای سیاست تعرفه‌ای دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، که یکی از بزرگ‌ترین تغییرات در سیاست تجارت جهانی در یک قرن اخیر تلقی می‌شود، قیمت جهانی طلا به رکورد بالای ۳۱۶۷ دلار رسید.

امسال بهای طلا به خاطر نگرانی از تعرفه و جنگ تجاری به رکورد جدیدی دست یافته است.

معمولا بهای طلا در واکنش به چشم‌انداز بی‌ثباتی اقتصادی افزایش می‌یابد.

به عنوان مثال، هنگام سقوط بازارهای مالی، ممکن است ناگهان پدیده «هجوم به طلا» بروز کند و تعداد زیادی از افراد به سوی خرید طلا تمایل یابند که نتیجه آن، افزایش تقاضا و بهای این فلز است.

اما خریداران طلا چه کسانی هستند؟

فیلیپ فلیرز، مورخ اقتصادی در دانشگاه بلفاست، می‌گوید: «دولت‌ها، سرمایه‌گذاران فردی یا سرمایه‌گذاران خرد.»

او می‌افزاید: «مردم گروهی از بازار سهام خارج می‌شوند و به طرف طلا می‌روند. و این واقعا قیمت‌ را بالا می‌برد.»

طلا به طور سنتی فلزی است که در بازار مالی ناپایدار جهانی وجود دارد.

در سال ۲۰۲۰، همه گیری کووید-۱۹ باعث رکود اقتصادی شد و طلا هم ناگهان گران شد.

با این حال، عدم اطمینان در بازارهای مالی ممکن است به طلا هم ضربه بزند.

در ژانویه ۲۰۲۰، با شیوع کووید-۱۹، قیمت طلا افزایش یافت، اما در ماه مارس همان سال روند کاهشی آن شروع شد.

آقای فلیرز می‌گوید: «اینکه طلا نوعی سرمایه‌گذاری ایمن است به این معنی نیست که ریسک ندارد.»

اما طلا را هنوز به عنوان کالای مناسب سرمایه‌گذاری می‌شناسند، متاعی که در ناپایداری اقتصادی می‌توان به آن رو آورد. نه فقط به دلیل ارزش ذاتی‌اش، بلکه به این دلیل که در طول تاریخ و فرهنگ ملل مختلف این فلز ارزشمند به‌سهولت قابل دادوستد بوده است.

از صورتک طلای توت‌عنخ‌آمون، فرمانروای مصر باستان، گرفته تا کرسی طلایی آسانته در غنا و تخت‌های طلایی معبد پادمانابهاسوامی در هند، این فلز از لحاظ تاریخی دا اهمیت مذهبی و نمادین داشته است.

جای تعجب نیست که بسیاری از مردم به طلا به عنوان راهی مطمئن برای ذخیره ثروت خود نگاه می‌کنند.

البته ارزش اجناس و زیورآلات طلا ی افراد چندان تحت تأثیر نوسان بازارهای مالی جهانی قرار نمی‌گیرد.

اما عملکرد بازیگران بزرگ مالی بر سرمایه‌گذاری بزرگتر مردم در طلا تاثیر می‌گذارد.

آقای فلیرز با اشاره به افزایش اخیر قیمت طلا می‌گوید: «دلیل اصلی این است که بانک‌‌های مرکزی بسیاری از کشورها به خرید طلا روی آورده‌اند.»

بانک‌های مرکزی برای تقویت ذخایرشان معمولا طلا را عمده و به‌دفعات می‌خرند و به این ترتیب، سرمایه‌گذاری خود در بازارهای مالی را کاهش می‌دهند.»

به دلیل تاثیر این گونه عوامل بر بازار و بهای طلا، سرمایه‌گذاری در این فلز گاهی مخاطره آمیز است.

فیلیپ فلیرز می‌گوید: «هنوز هم گمانه‌زنی در مورد گران شدن طلا استراتژی مالی خطرناک است، زیرا به محض اینکه بازارهای مالی آرام شوند و دولت‌ها مسیر خود را تعیین کنند، مردم از طلا دور می‌شوند.»

او خرید طلا به امید سوددهی سریع را برای افراد چندان قابل توصیه نمی‌داند و می‌افزاید: «آنچه که من می‌گویم این است که اقداماتی مانند سرمایه‌گذاری در خرید طلا، معمولا برای بلندمدت است.»

همزمان با افزایش سریع بهای جهانی طلا در روزهای اخیر، در بازار غیررسمی در ایران، طلا با کاهش قیمت مواجه بوده است. به عبارت دیگر، تحولات بازارهای طلا در خارج و داخل ایران در دو سوی متفاوت حرکت کرده‌اند.

عدم اطمینان به چشم‌انداز شرایط اقتصادی جهان در پی تغییر سیاست تجاری دولت آمریکا عامل گرایش به طلا به عنوان گریزگاهی از ضعف بازارهای مالی به خصوص بازار سهام بوده است.

برعکس در ایران، شرایط سیاسی به خصوص احتمال کاهش فشار خارجی و امید به جلوگیری از وخامت بیشتر شرایط اقتصاد داخلی باعث خوش‌بینی سرمایه‌گذاران و افزایش شاخص بازار بورس و کاهش بهای طلا شده است.

در شرایط همواره دشوار و غالبا بحرانی اقتصاد ایران و کاهش سریع ارزش پول ملی طی دهه‌های اخیر، هر عنصری که توانسته برای فرار از پول ملی به کار رود به محل سرمایه‌گذاری تبدیل شده است. در این میان ارز خارجی و طلا، به خاطر سرعت و سهولت تبدیل آنها در راس فهرست «گریزگاه‌ها» از پول ایران اهمیت و کاربرد بیشتری داشته‌اند.

تفاوت چشمگیر دیگر بین ایران و اقتصادهای بهنجار، نوع کسانی است که به سرمایه‌گذاری و بعضا سفته‌بازی در بازار ارز و طلا مبادرت می‌کنند. در اکثر کشورهای جهان، خرید طلا و ارز برای سرمایه‌گذاری یا عملیات سفته‌بازی کمابیش منحصر به نهادهای مالی و موسسات تخصصی است و ارتباط مردم عادی با این بازارها نیز عموما منحصر به دارا بودن سهام این موسسات است.

در ایران، ورود افراد عادی به عرصه خرید و فروش ارز و طلا از چهل و چند سال پیش به فرهنگ اقتصادی راه یافته است.

تا قبل از استقرار جمهوری اسلامی، معامله طلا توسط شهروندان عادی منحصر به خرید زیورآلات به منظور استفاده شخصی یا در نهایت، سکه برای هدیه بود. البته گرایش سنتی به خرید و نگهداری زیورآلات طلا به عنوان پس‌انداز بلندمدت، و نه سودبری کوتاه‌مدت، نیز وجود داشت.

در مورد صاحبان دارایی‌های کلان نقدی هم، رشد سریع اقتصادی و امکانات فراوان سرمایه‌گذاری تولیدی پرسود، همراه با ثبات نرخ ارز خارجی، باعث شده بود که گرایش به سرمایه‌گذاری در بازار به معدود سرمایه‌گذاران متخصص در این زمینه منحصر شود.

توجه به طلا و ارز به عنوان محلی برای حفاظت از دارایی در برابر شرایط ناگوار اقتصادی کوتاه مدتی پس از انقلاب ۱۳۵۷ و افزایش ناگهانی نرخ ارز خارجی پس از دهه‌ها ثبات قیمت بروز کرد.

همزمان، بهای جهانی طلا هم از اوایل دهه ۱۹۸۰ روندی صعودی را آغاز کرد که همراه با افزایش نرخ ارز خارجی در ایران، طلا را به کالایی مناسب سودبری تبدیل کرد.

خرید و فروش ارز خارجی نیز به‌تدریج به عنوان گریزگاهی از پول ملی رواج یافت، اما به خاطر سختگیری دولت در مورد معاملات آزاد ارز و دشواری دسترسی به معامله‌گران در شهرهای کوچکتر، مزیتی برای خرید طلا توسط شهروندان عادی ایجاد شده بود.

در حال حاضر، اگر کاهش بهای ارز و طلا در بازار آزاد ایران استمرار داشته باشد، باید آن را به عنوان عاملی در کاهش سرعت افزایش نرخ تورم، مفید دانست. در عین حال حرکت متغیرهای اقتصادی ایران در جهت مخالف حرکت آنها در سطح جهانی هشدار دیگری در مورد انزوای طولانی‌ مدت اقتصاد ایران و عوارض آن، از جمله دشواری بازگشت به شرایط بهنجار اقتصادی حتی در صورت رفع بحران‌های کنونی است.