همه خطراتی که قاچاقچیان انسان از ایرانیان پنهان می‌کنند

در قلب اروپا، در جنگل‌های کاله در فرانسه، هزاران ایرانی، بدون دسترسی به خدمات بهداشتی، غذای گرم یا سرپناه، در چادرهایی که در گل فرو رفته‌اند شب و روز را سپری می‌کنند با این امید که روزی سوار بر قایق‌های کوچک بادی به طور غیرقانونی خود را به بریتانیا برسانند. بسیاری از آنها تنها بدنبال یک زندگی «معمولی» هستند.

به گزارش « تجارت آسیا» زن و مرد، پیر و جوان، از مناطق مختلف ایران و افغانستان، مهارت‌های زندگی در جنگل را به یکدیگر آموزش می‌دهند تا مثلا چطور در آتش هیزم بریزند که دیرتر خاموش شود. بسیاری از آنها تحصیلات دانشگاهی دارند.

فرشاد (نام مستعار) می‌گوید پس از دانشگاه، دوازده سال در بیمارستانی در یکی از شهرهای غربی ایران پرستار بود و با پایان همه‌گیری کرونا و تعدیل نیروها، اخراج شد و چاره‌ای نداشته جز اینکه قدم در این راه بگذارد.

سحر (نام مستعار) عکس‌هایی از روی سکو رفتن و قهرمانی‌اش در تکواندو به ما نشان داد، می‌گفت «وقتی با دوستانم به اردوهای ورزشی خارج از کشور می‌رفتیم خیلی روی نرم یا سفت بودن تشک حساس بودم، مطمئنم هیچکدام از دوستانم باور نمی‌کنند اگر ببینند حالا در چه شرایطی زندگی می‌کنم.»

در جنگل‌های کاله، گروهی از مهاجران که قصد عبور از کانال مانش را دارند، هفته‌ها و گاهی ماه‌ها در انتظار «فرصت مناسب» می‌مانند. ما با خانواده‌ای گفت‌وگو کردیم که بیش از یک سال است در این شرایط زندگی می‌کنند. خانواده‌ای که می‌گویند تنها به‌دلیل داشتن یک کودک خردسال، قاچاق‌بران حاضر نیستند آنها را همراه خود ببرند.

پدر خانواده توضیح می‌داد که والدینی که کودک کوچک دارند نمی‌توانند هنگام فرار از پلیس با سرعت سایر مهاجران بدوند. همین موضوع باعث می‌شود نه قاچاق‌بران و نه سایر مهاجران حاضر نباشند با خانواده‌هایی که فرزند کوچک دارند هم‌گروه شوند یا به اصطلاح «گیم» بزنند.

شبی که قرار است مهاجران «گیم» بزنند، آنها گروهی به ساحل نزدیک می‌شوند و در تاریکی در نزدیکی ساحل پنهان می‌مانند تا دستور قاچاق‌بران برسد. معمولا ساعاتی پیش از طلوع خورشید، با اشاره قاچاق‌بران باید دوان‌دوان به سوی قایق بادی کوچکی بروند که از پیش در آب رها شده است.

در بسیاری موارد، پلیس فرانسه زودتر از آنها به قایق بادی می‌رسد و آن را پاره می‌کند. اما اگر مهاجران از چشم پلیس دور بمانند و موتور قایق‌شان سوخت کافی داشته باشد و روشن شود، ممکن است بتوانند از ساحل فرانسه فاصله بگیرند و راهی بریتانیا شوند.

طبق روایت مهاجران، زمانی که به آب‌های بریتانیا نزدیک می‌شوند، خودشان با نیروهای مرزبانی تماس می‌گیرند و درخواست کمک می‌کنند.

براساس آمار دیده‌بان مهاجرت که زیر نظر دانشگاه آکسفورد فعالیت می‌کند، بیش از ۵۰ هزار ایرانی و افغان از ابتدای سال ۲۰۱۸ تا پایان سال ۲۰۲۴ با قایق‌های کوچک بادی خود را به بریتانیا رسانده‌اند.

عوامل باندهای قاچاق انسان که در منطقه فعال‌اند از ملیت‌های مختلف و عمدتا مسلح به سلاح کمری هستند. اولین کشوری که مهاجران افغان سفر خود را از آن آغاز می‌کنند ایران است و اولین مرحله سفر برای ایرانی‌ها ترکیه است.

ایرانی‌ها و افغان‌ها در طول مسیر با قاچاقچیان در تماس هستند و مرحله به مرحله به هر کشوری که می‌رسند با خانواده‌هایشان در ایران تماس می‌گیرند تا بخشی دیگر از مبلغ قرارداد را به حساب قاچاقچیان واریز کنند تا مرحله بعدی سفر در کشور بعدی آغاز شود.

آنها در طول مسیر پس از عبور از ترکیه، عمدتا از یونان و بعد ایتالیا عبور می‌کنند تا وارد فرانسه شوند. سپس خود را به کاله در شمال غربی این کشور می‌رسانند تا مرحله پایانی و سخت‌ترین بخش سفر را پشت سر بگذارند: سوار شدن بر قایق و رسیدن به بریتانیا.

قاچاقچیان به آنها وعده سفرهایی امن و نه خیلی طولانی را می‌دهند که در طول مسیر دسترسی به هتل و مسافرخانه‌ هم ممکن است؛ وعده‌هایی که کوچک‌ترین شباهتی به واقعیت ندارد.

تنها در نیمه اول سال میلادی ۲۰۲۵ بیش از پنج هزار مهاجر سرگردان توسط گروه‌های امداد از آب‌های کانال مانش میان فرانسه و بریتانیا نجات داده شده‌اند.

اگر باد و باران شدید باشد، قایق مهاجران ممکن است به راحتی تغییر مسیر دهد و از شمال و جنوب کانال مانش وارد اقیانوس اطلس ‌شود و هرگز پیدا نشود. همین، آخرین مرحله از سفر را برای مهاجران مرگبار می‌کند. جنازه بسیاری از این مهاجران در یک دهه گذشته یا هرگز پیدا نشد یا پس از مدت‌ها به ساحل بازگشت.

آنها در قبرهایی که هیچ نام و نشانی ندارند در گوشه‌ای از گورستان کوچکی در شمال کاله به خاک سپرده شده‌اند.

برای مهاجران، سفر با قایق از کاله به بریتانیا آخرین مرحله از یک سفر طولانی‌ است. آنها باید میان اینکه این قدم آخر را بردارند تا «شاید» به بریتانیا برسند یا منصرف شوند و به همان زندگی قبلی برگردند، یکی را انتخاب کنند. انتخاب هرکدام از این دو تصمیم، شهامت بزرگی می‌خواهد. بسیاری منصرف شدند و برگشتند و بسیاری هم جان خود را به خطر انداختند و دل به دریا زدند.

مهاجرانی که غیرقانونی وارد بریتانیا شده‌اند کمتر از دو درصد از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند. در سال‌های اخیر مسئله مهاجران به یکی از جنجالی‌‌ترین موضوعات سیاسی بریتانیا بدل شده است. احزاب سیاسی پیش از هر انتخابات سراسری، طرح‌هایی را برای مقابله با ورود غیرقانونی مهاجران ارائه می‌دهند. برنامه‌هایی که عمدتا به نتیجه دلخواه طراحانش نرسیده و نتوانسته مهاجران را از انتخاب این مسیر پرخطر منصرف می‌کند.

با محبوبیت گروه‌ها و چهره‌هایی که سیاست‌های ضد مهاجرت را تبلیغ می‌کنند و خواهان توقف ورود مهاجران هستند، زندگی برای مهاجران، بخصوص کسانی که از مسیرهای غیرقانونی خود را به بریتانیا رسانده‌اند سخت‌تر می‌شود.

در تازه‌ترین توافق میان بریتانیا و فرانسه که «یکی در ازای یکی» نام دارد قرار است مهاجرانی که این مسیر را انتخاب می‌کنند پس از اینکه از آب‌های بریتانیا نجات داده شدند، زندانی شوند و مقدمات بازگرداندن آنها به فرانسه فراهم شود. در ازای هر مهاجری که بازگردانده می‌شود یک مهاجر دیگر که دلایل «قابل قبول» برای پناهندگی دارد و هرگز سعی نکرده از آب‌های کاله خود را به بریتانیا برساند، به بریتانیا آورده می‌شود.

میهنا کیباس، محقق ارشد موسسه دیده‌بان مهاجرت می‌گوید تغییر سیاست داخلی در بریتانیا به‌سختی می‌تواند در آمار ورود مهاجران تاثیر بگذارد.

میهنا کیباس می‌گوید: «جایی که باید جلوی مهاجران گرفته شود فرانسه است نه بریتانیا». به همین دلیل است که تغییر سیاست در بریتانیا به تنهایی نمی‌تواند منجر به پایین رفتن آمار مهاجرانی شود که مسیر کاله را برای ورود به بریتانیا انتخاب می‌کنند.

مهاجرانی که ماه‌ها و شاید سال‌ها در مسیر ایران تا بریتانیا در شهرهای کوچک و بزرگ گرفتار بوده‌اند حتی اگر به بریتانیا برسند و بتوانند ماندگار شوند، با چالش‌های زیادی روبرو هستند.

پذیرفته شدن از سوی جامعه میزبان، کنار آمدن با فرهنگ و زبان جدید، پیدا کردن سرپناه، پیدا کردن شغلی مناسب، گرفتن پذیرش دانشگاه در رشته‌های تحصیلی درآمدزا برای فرزندان و مشکلات مالی، تنها بخشی از چالش‌هایی است که خانواده‌ها در سال‌های اولیه بعد از مهاجرات و پناهندگی با آن درگیرند.

با هر مهاجری که صحبت کردیم، روشن بود که در آغاز از ابعاد واقعی خطری که پیش‌رو داشت آگاه نبود. تنها نقطه مشترک در روایت‌های آنها این بود که «اگر وطنشان جای بهتری برای زندگی بود، هرگز آن را ترک نمی‌کردند».