چهارشنبه سوری بخوانیم؛ زردی من از تو سرخی تو از من

جشن چهارشنبه آخر سال یا چهارشنبه سوری یکی از جشن‌های کهن ایرانی است که صدها سال در ایران قدمت دارد.گفته شده است وقتی زرتشت تقویم را آماده کرد، تحویل سال به ظهر سه‌شنبه افتاد. بنابراین چهارشنبه را اول سال اعلام کردند و شب چهارشنبه را به جشن و سرور پرداختند. به همین دلیل به آن جشن چهارشنبه سوری می‌گویند.

به گزارش «تجارت آسیا» در گذشته جوانان و مردان برای جشن چهارشنبه سوری به بیابان‌ها می‌رفتند و چوب و هیزم جمع می‌کردند تا با آن آتش درست کنند و با استفاده از سرخی و گرمای آن، سرما و بیماری را فراری دهند. به همین دلیل مردم وقتی از روی آتش می‌پریدند، می‌گفتند «زردی من از تو، سرخی تو از من»!

فال‌گوش‌نشینی از دیگر رسوم چهارشنبه سوری در ایران است. در این رسم از آنجایی که با تاریک شدن آسمان، شناسایی آدم‌ها سخت می‌شد، آن‌هایی که دلشان می‌خواست بختشان باز شود، به زیارت بروند یا نیت‌های دیگری داشتند، از خانه بیرون می‌رفتند و به حرف‌های رهگذران یا اهالی خانه‌ها گوش می‌دادند.

اگر اولین چیزی که به گوش‌شان می‌خورد، شاد و خوشایند بود، نیتشان را به خیر فال می‌زدند. اما اگر سخنان تلخ و ناراحت‌کننده می‌شنیدند، فالشان را به برآورده نشدن می‌زدند.

قاشق زنی

یکی از دیگر از آداب عمومی جشن چهارشنبه سوری، قاشق زنی است. این رسم امروزه تقریباً فراموش شده؛ اما در گذشته نه چندان دور یکی از مهم‌ترین رسوم چهارشنبه سوری در ایران محسوب می‌شد. در این رسم، دختران و پسران جوان، چادری بر سر خود می‌کشیدند تا شناخته نشوند و به جلوی در خانه دوستان و همسایگانشان می‌رفتند. صاحب‌خانه با شنیدن صدای قاشق که به کاسه می‌خورد، به جلوی در می‌آمد و داخل کاسه آن‌ها آجیل چهارشنبه سوری، شیرینی، شکلات، نقل و گاهی هم پول می‌ریخت.

همچنین گفته شده کسانی که در خانه بیمار داشتند به نیت سلامتی او برای قاشق‌زنی می‌رفته و در نهایت خوراکی‌هایی را که از همسایه‌ها می‌گرفته است، به بیمار می‌داده تا سلامتی‌اش را دوباره به دست آورد.

در بیش‌تر شهرهای ایران پس‌از پریدن از روی آتش، کوزه می‌شکستند. این آیین احتمالاً به این دلیل بوده که در گذشته مردم اعتقاد داشتند که بدیُمنی به درون کوزه می‌رود و شکستن آن باعث از بین رفتن بدیمنی و بلاگردانی می‌شود.

اما داستان کوزه به همین‌جا ختم نمی‌شد و در مراسم چهارشنبه سوری گاهی با آن فال هم می‌گرفتند. به این صورت که کوزه آبی زیر ناودان، روبه‌قبله می‌گذاشتند و اهالی خانه نیت می‌کردند و چیزی درون کوزه می‌انداختند. صبح چهارشنبه، کوزه را میان خودشان می‌گذاشتند، فردی چند تکه کاغذ که اشعار حافظ رویش نوشته شده بود را هم داخل کوزه می‌انداخت. بعد دختر نابالغی می‌آمد و یک شعر و یکی از آن نشانه‌ها را از درون کوزه برمی‌داشت و به این شکل، برای خودشان فال را تعبیر می‌کردند.

شال‌اندازی یا کجاوه‌اندازی یکی دیگر از آداب و رسوم چهارشنبه سوری در ایران است. این رسم در بیشتر نقاط ایران برگزار می‌شده است. این رسم چهارشنبه سوری هم مثل سایر رسومش در شهرهای مختلف ایران، تفاوت‌های اندکی دارد. در مراسم شال‌اندازی، بچه‌ها و جوان‌ها به بام خانه همسایه یا اقوامشان می‌روند و کمربند پارچه‌ای، شال یا دستمالی درون اتاقشان آویزان می‌کنند.

صاحب‌خانه‌ها هم در دستمالشان شیرینی، آجیل، جوراب و گاهی هم تخم‌مرغ و چنین چیزهایی می‌گذارند و به آن‌ها برمی‌گردانند. اگر هم پسری، دختر صاحب‌خانه را بخواهد، به گوشه دستمالش گره‌ای می‌زند و آویزان می‌کند؛ در مقابل، پدر و مادر دختر اگر پاسخ‌شان مثبت باشد، گره را باز می‌کنند و به مچ دست دخترشان می‌بندند و اگر هم راضی نباشند، شیرینی و آجیل می‌گذارند و به پسر برمی‌گردانند.