ماندگاری مد گوگوش از استایل لباس تا مدل مو

به گزارش « تجارت آسیا» در کودکی، زمانی که جنگ ایران و عراق تازه به پایان رسیده بود، آرایشگاه محله برایم جایی جادویی بود. پشت آن پردۀ ضخیم که ما را از دنیای بیرون جدا می‌کرد، فضایی کاملاً متفاوت حکم‌فرما بود. زنانی که در خیابان‌ها تنها حق انتخاب میان چادرهای سیاه و مانتوهای خاکستری و قهوه‌ای تیره را داشتند، اینجا با لباس‌های رنگارنگ، موهای آراسته و آرایش‌های پررنگ و لعاب ظاهر می‌شدند. اما در میان تمام چیزهایی که آنجا را از دنیای بیرون متمایز می‌کرد، یک چیز بیش از همه برایم خاص بود: آلبوم مدل موی گوگوش.

بر دیوارهای آرایشگاه، پوسترهای گوگوش خودنمایی می‌کردند – چهرۀ خندان، آرایش‌های بی‌نقص، و مدل موهایی که هرکدام اوج شکوه و زیبایی بودند. وقتی نوبت به انتخاب مدل مو می‌رسید، با هیجان صفحات آلبوم را ورق می‌زدم. برخلاف انتظار، مدل موی کلاسیک «گوگوشی» که همه می‌شناختند، انتخاب محبوب من نبود؛ من شیفتۀ مدل موی کوتاه‌تری از او بودم، همان مدلی که در موزیک‌ویدیوی همصدا با پیراهنی بنفش به تن داشت.

سال‌ها بعد، اولین تصویر زنده‌ای که از گوگوش دیدم، لحظه‌ای فراموش‌نشدنی بود. روزی که برای اولین بار گیرندۀ ماهواره را در خانه تنظیم می‌کردیم، در میان برفک‌های خاکستری، ناگهان تصویری ظاهر شد – گوگوش! او دامنی سبز پرچین، بالاتنه‌ای قرمز، گوشواره و گردنبندی بزرگ و هدبندی به سبک کولی‌ها به تن داشت. همان لحظه، دخترخاله‌ خوش‌تیپم که چند سالی از من بزرگ‌تر بود، با هیجان فریاد زد: «گوگوش! گوگوش!» آن تصویر، آن زیبایی، آن حضور خیره‌کننده که تمام دختران مد روز فامیل را به وجد آورده بود، هرگز از ذهنم پاک نشد. گوگوش رنگارنگ بود، در فضایی که همه‌جا خاکستری، سیاه و قهوه‌ای روشن بود.

و بازهم سال‌ها بعد، یعنی حالا ، موی گوگوشی و سبک لباس پوشیدن گوگوش همچنان محبوب و اثرگذار است و زنان و دختران ایرانی طی چند دهه فعالیت هنری گوگوش، از مدل‌های مو و لباس او الگو برداشته‌اند.

گوگوش و جادوی سبک شخصی

وقتی برای نوشتن این مقاله از گوگوش تقاضای گفت‌وگو کردم و او این شانس را به من داد، از او درباره اولین خاطراتش از مد و لباسی که تأثیری ماندگار بر ذهنش داشته، پرسیدم. او به دوران کودکی‌اش بازگشت، زمانی که پنج سال بیشتر نداشت و برای اولین بار به کاخ مرمر دعوت شده بود.

گوگوش در مصاحبه گفت: در آن روز، در حضور شاه و ملکه ثریا، محو شکوه و زیبایی لباس ملکه شد. آن‌قدر مسحور این لباس بود که پشت به شاه ایستاد تا بتواند تمام مدت به لباس ملکه ثریا خیره شود. همان لحظه بود که جادوی لباس و مفهوم زنانگی در ذهنش شکل گرفت.

او در این مصاحبه، خاطره‌ای دیگر را هم به یاد می‌آورد: زمانی که تنها هشت سال داشت و در فیلم بیم و امید بازی کرد. می‌گوید تهیه‌کنندگان فیلم برای او یک پیراهن دخترانه با دامنی چین‌دار از فروشگاه معروف فردوسی خریدند؛ فروشگاهی که در آن دوران نمادی از تحولات مدرن و تغییرات اجتماعی در ایران بود. اما این لباس برای گوگوش تنها یک پیراهن ساده نبود، بلکه به رویایی بزرگ تبدیل شد. او آن‌قدر به این لباس علاقه داشت که شب‌ها با آن می‌خوابید و آن را در آغوش می‌گرفت. به او گفته بودند که پس از پایان فیلم می‌تواند لباس را برای خود نگه دارد، و این وعده برایش شور و شوقی وصف‌ناشدنی به همراه داشت.

گوگوش می‌گوید این لحظه، یکی از نخستین تجربه‌های او با جادوی لباس و دنیای مد بود – لحظه‌ای که او در سنین کم، تأثیر عمیق لباس بر هویت و احساسات را کشف کرد. این کشف بعدها به بخشی جدایی‌ناپذیر از شخصیت هنری و سبک منحصر‌به‌فردش تبدیل شد.

اما گوگوش تنها به خاطر آهنگ‌های جاودانه‌اش محبوب نشد. هویت بصری او نیز به نمادی از زیبایی، جسارت و سبکی ماندگار در دنیای مد و موسیقی بدل گشت و تأثیرش در چندین نسل همچنان ادامه دارد. شهلا شفیق، جامعه‌شناس و پژوهشگر، معتقد است که زندگی و سرنوشت گوگوش بازتابی از سرگذشت زنان ایرانی در عصر معاصر است. او می‌گوید که در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ شمسی، گوگوش به‌عنوان زنی پیشرو و مدرن، صدای تغییر بود – حضورش در عرصه موسیقی و مد، نمادی از تجدد و تحولات اجتماعی محسوب می‌شد. اما پس از انقلاب، مانند میلیون‌ها زن ایرانی، زندگی‌اش دستخوش دگرگونی شد و برای سال‌ها از صحنه هنر و موسیقی دور ماند.

در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ شمسی، که دوران سخت‌گیری‌های اجتماعی و محدودیت‌های قانونی برای زنان بود، گوگوش نیز مانند بسیاری دیگر، در سکوت و انزوا به سر برد. اما با آغاز عصر اصلاحات و تغییرات اجتماعی در دهه‌های ۷۰ و ۸۰، او بار دیگر به صحنه بازگشت – و این‌بار نه‌ فقط به‌عنوان یک خواننده، بلکه به‌عنوان نمادی از مقاومت و احیای هویت زنانه در جامعه ایرانی خارج از کشور.

مدل موی گوگوش

با وجود تأثیر عمیقی که گوگوش به‌عنوان یک الگوی مد و زیبایی داشت، خودش در این گفت‌وگو اذعان داشت که از نفوذ گسترده‌اش چندان آگاه نبود. می‌گوید در دهۀ ۵۰، او صرفاً سعی می‌کرد لباس‌هایی زیبا و مطابق با سلیقه‌اش بپوشد، بدون آنکه بداند انتخاب‌هایش به‌تدریج تبدیل به معیاری برای زیبایی و استایل بسیاری از زنان ایران خواهد شد. اما لحظه‌ای فرا رسید که دیگر نمی‌توانست این تأثیر را نادیده بگیرد – و آن لحظه، پس از کوتاه کردن موهایش بود.

گوگوش گفت: در دوره‌ای پرتنش و تحت فشار، هنگام اقامت در ایتالیا، تصمیم گرفت موهایش را کوتاه کند. وقتی به ایران بازگشت و تصویرش با این مدل موی جدید در تلویزیون ملی پخش شد، ابتدا واکنش‌ها منفی بود. اطرافیانش از او انتقاد می‌کردند و معتقد بودند که این تغییر جسورانه و غیرمنتظره است. اما او خیلی زود متوجه شد که تأثیرش فراتر از چیزی است که تصور می‌کرد.

او در این‌باره به من گفت: «بعد از واکنش‌های منفی، روزی به آرایشگاه رفتم و آرایشگرم به من گفت که زنان پشت سر هم می‌آیند و درخواست مدل موی گوگوشی دارند!» همان لحظه بود که فهمید انتخاب‌های او در مد و زیبایی، الهام‌بخش زنان بسیاری شده است.

شهلا شفیق درباره این تغییر گوگوش به بی‌بی‌سی فارسی می‌گوید: «موهای کوتاه همواره در جامعه ما با نگاهی منفی به زنان تلقی می‌شد و زنانی که موهایشان را کوتاه می‌کردند، با کلیشه‌های منفی مواجه می‌شدند. این اقدام گوگوش در نوع خود یک انقلاب کوچک بود؛ او با این کار، کلیشه‌های جنسیتی را شکست و زشتی تحمیلی که به موی کوتاه نسبت داده می‌شد را از بین برد.»

به گفته خانم شفیق، گوگوش، چه آگاهانه و چه ناآگاهانه، مرزهای زیبایی‌شناسی را جابه‌جا کرد و به زنان آزادی بیشتری در انتخاب ظاهر و هویت فردی‌شان بخشید. این حرکت او نه‌تنها در دنیای مد، بلکه در جامعه‌ای که به‌شدت تحت تأثیر سنت‌ها بود، تأثیری ماندگار بر جای گذاشت.

سبک شخصی؛ امضای گوگوش در دنیای مد

گوگوش در ادامه این مصاحبه، به بی‌بی‌سی فارسی گفت که هرگز استایلیست نداشته و همیشه خودش لباس‌هایش را انتخاب کرده است. با گذر زمان، او به تدریج به سراغ طراحان حرفه‌ای رفت. در دهه‌های ۴۰ و ۵۰، طراحان فرانسوی مانند لوریس آزارو و لویی فِرو تأثیر چشمگیری بر استایل او گذاشتند. آزارو با طراحی‌های جسورانه و درخشانش شناخته می‌شد و لباس‌هایی را برای خوانندگانی مانند تینا ترنر و سایر خوانندگان مطرح طراحی کرده بود. فِرو نیز به دلیل استفاده از پارچه‌های لوکس و طرح‌های کلاسیک شهرت داشت. در آن زمان، یک فروشگاه در تهران داشت و یک خیاط ماهر از فرانسه به تهران آورده بود که برای گوگوش به طور اختصاصی چندین دست لباس طراحی کرده بود.

با این حال، گوگوش هرگز اجازه نداد سبک او در یک قالب خاص محدود شود. او می‌گوید: «سلیقه‌ام کاملاً شخصی بود – نه دنباله‌رو مدی خاص و نه تابع یک استایل از پیش تعیین‌شده. فقط می‌خواستم لباسی بپوشم که زیبا باشد و به من حس خوبی بدهد.»

این رویکرد شخصی باعث شد استایل او متنوع و غیرقابل پیش‌بینی باشد. از لباس‌های مینیمال و ظریف گرفته تا طراحی‌های جسورانه و غیرمتعارف، همه را تجربه کرد. مثلاً زمانی برای یکی از اجراهایش، حوله‌ حمام را بر سر گذاشت و این، انتخابی بود که برخلاف انتظار، منحصربه‌فرد و جذاب از کار درآمد. یا آن شلوار جین در فیلم همسفر، همراه با پیراهن راه‌راه و گشاد که در واقع متعلق به برادرش بود، سبکی بی‌تکلف و طبیعی را به نمایش گذاشت. هر یک از این انتخاب‌ها بازتابی از آزادمنشی، اعتمادبه‌نفس و روح پیشرو گوگوش در دنیای مد بودند.

حتی امروز نیز او همچنان لباس‌های کنسرتش را خودش به تنهایی انتخاب می‌کند و البته در کنار سلیقه شخصی‌اش، از نظرات دوستان نزدیکش هم بهره می‌برد.

لباس‌هایی که بخشی از تاریخ پیش از انقلاب شدند

امروزه بسیاری از موزه‌های معتبر جهان به نمایش و نگهداری لباس‌های نمادین می‌پردازند. نمایشگاه‌های مد موفق، لباس‌های تاریخی را همچون اسناد فرهنگی حفظ و ترمیم می‌کنند. این روند نه‌تنها اهمیت لباس در تاریخ را برجسته کرده، بلکه حرفه ترمیم و نگهداری لباس را نیز به جایگاهی مهم رسانده است.

از گوگوش پرسیدم که آیا هنوز لباس‌های قدیمی‌اش را نگه داشته است. او پاسخ داد: «تنها یکی دو تا را با خود آورده‌ام و بقیه در ایران مانده‌اند.»

اما تصور کنید اگر تمام لباس‌های او از آن دوران باقی مانده بودند – نمایشگاهی از آن‌ها می‌توانست تصاویری زنده از دهۀ پنجاه را در برابر چشمان ما به نمایش بگذارد. از پیراهن‌هایی که در موزیک‌ویدیوهای مختلف، شوی رنگارنگ و چشمک به تن داشت، گرفته تا لباس سفید معروف ترانه «من آمده‌ام» و دیگر لباس‌هایی که در اجراهایش پوشید، همگی بخشی از حافظۀ جمعی ایرانیان شدند.

اهمیت استایل در دنیای خوانندگی زنان

در ادامه از گوگوش پرسیدم در میان خوانندگان نسل جدید، سبک پوشش کدامیک را می‌پسندد، در پاسخ گفت استایل سوگند را در میان خوانندگان امروزی جسورانه و جذاب می‌داند. او به‌ویژه از کنسرت کاروانسرای پرستو احمدی یاد می‌کند، جایی که لباسی ساده با شانه‌های برهنه و موهای باز، به بیانیه‌ای اجتماعی قوی تبدیل شد. این انتخاب‌ها فراتر از زیبایی ظاهری، پیام‌هایی عمیق را منتقل می‌کنند و نشان می‌دهند که استایل یک خواننده زن تنها به پوشش محدود نمی‌شود، بلکه می‌تواند ابزاری قدرتمند برای بیان هویت، اعتراض و حتی تغییر نگرش‌های اجتماعی باشد.

استایل در دنیای خوانندگی زنان، به‌ویژه در جوامعی مانند ایران، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. لباس‌ها و ظاهر یک خواننده نه‌تنها بازتابی از شخصیت هنری اوست، بلکه می‌تواند نمادی از آزادی، مقاومت و تحول باشد. گوگوش با انتخاب‌های جسورانه‌اش در دهه‌های گذشته نشان داده است که استایل یک خواننده زن چقدر می‌تواند تأثیرگذار باشد و الهام‌بخش نسلی از زنان شود.