فرصت سازی اپل برای چینی‌ها

روی تمام گوشی‌های آیفون نوشته است که این محصول در کالیفرنیا طراحی شده است.

به گزارش « تجارت آسیا» اما این محصول که جنبه‌های بسیاری از زندگی ما را در دست دارد، اگرچه در آمریکا طراحی می‌شود، اما در واقع هزاران کیلومتر دورتر، در چین تولید می‌شود؛ کشوری که از تعرفه‌های تجاری ترامپ بیشترین آسیب را دیده و این تعرفه‌ها در حال حاضر تا ۲۴۵ درصد بر بعضی کالاهای وارداتی از چین بالا رفته است.

اپل سالانه بیش از ۲۲۰ میلیون آیفون می‌فروشد و طبق بیشتر برآوردها، ۹۰ درصد این گوشی‌ها در چین ساخته می‌شود. از صفحات نمایش گرفته تا بسته‌های باتری، بسیاری از قطعات محصولات اپل، از جمله آیفون، آی‌پد و مک‌بوک، در همین کشور تولید، تامین و مونتاژ می‌شود و بیشتر آن‌ها به مقصد آمریکا، بزرگ‌ترین بازار اپل، فرستاده می‌شوند.

ترامپ در اقدامی ناگهانی، گوشی‌های هوشمند، رایانه‌ها و برخی دستگاه‌های الکترونیکی دیگر را از تعرفه‌ها مستثنا کرد. این تصمیم باعث شد مدیران اپل نفس راحتی بکشند. اما این آسودگی دیری نپایید.

رئیس‌جمهور آمریکا بعد از آن گفت که تعرفه‌های بیشتری در راه‌ است و در شبکه اجتماعی تروث هشدار داد که «هیچ‌کس در امان نیست»، آن هم در حالی‌که دولتش در حال بررسی «صنعت نیمه‌هادی‌ها و کل زنجیره تامین الکترونیک» است.

زنجیره تامین جهانی که اپل آن را نقطه قوت خود می‌دانست، اکنون به نقطه ضعف این شرکت تبدیل شده است.

آمریکا و چین، دو اقتصاد بزرگ جهان، به شدت به هم وابسته‌اند. تعرفه‌های سنگین ترامپ این رابطه را یک‌شبه به هم ریخت و این پرسش اجتناب‌ناپذیر را مطرح کرد که کدام‌ کشور بیشتر به دیگری وابسته است.

چگونه فرصت به تهدید تبدیل شد؟

چین با میزبانی خط مونتاژ یکی از باارزش‌ترین شرکت‌های جهان، سود بسیاری برده است. این موضوع برای غرب نشانی از توان تولید باکیفیت در چین بود و هم‌زمان به رشد و شکوفایی نوآوری‌های داخلی در چین نیز کمک کرد.

اپل در دهه ۱۹۹۰ میلادی برای فروش کامپیوتر از طریق تامین‌کنندگان ثالث وارد چین شد.

در حدود سال ۱۹۹۷، زمانی که در آستانه ورشکستگی قرار داشت و در رقابت با رقبایش به سختی افتاده بود، چین برایش نقش یک طناب نجات را ایفا کرد. اقتصاد نوظهور چین در حال باز شدن به روی شرکت‌های خارجی بود تا با تقویت تولید داخلی اشتغال ایجاد کند.

سال ۲۰۰۱ اپل از طریق یک شرکت بازرگانی مستقر در شانگهای به صورت رسمی وارد بازار چین شد و شروع به تولید محصولاتش در آنجا کرد. اپل با فاکس‌کان، شرکت تولیدکننده تایوانی که در چین فعالیت می‌کرد، وارد همکاری شد و ابتدا آی‌پاد، سپس آی‌مک و در نهایت آیفون‌ را در آنجا تولید کرد.

با آغاز تجارت پکن با جهان – با تشویق آمریکا نیز همراه بود – اپل حضورش را در کشوری گسترش داد که در حال تبدیل شدن به کارخانه جهان بود.

در آن زمان، چین آمادگی تولید آیفون را نداشت. اما اپل خودش تامین‌کنندگان مورد نظر را انتخاب کرد و به گفته لین شویپینگ، کارشناس زنجیره تامین، آن‌ها را به «ستاره‌های تولید» تبدیل کرد.

او به‌عنوان نمونه به شرکت «بیجینگ جینگ‌دیائو» اشاره می‌کند که اکنون یکی از تولیدکنندگان پیشرو ماشین‌آلات دقیق و پرسرعت است؛ تجهیزاتی که برای ساخت کارآمد قطعات پیشرفته به کار می‌رود. این شرکت که در گذشته تنها ورق‌های آکریلیک را برش می‌داد و جزو سازندگان ابزارهای صنعتی محسوب نمی‌شد، در نهایت دستگاه‌هایی برای برش شیشه تولید کرد و به گفته آقای لین، به «شرکتی برجسته در فرآیند پرداخت سطح بدنه‌ گوشی‌های اپل» تبدیل شد.

اپل در سال ۲۰۰۸، هم‌زمان با برگزاری المپیک پکن، اولین فروشگاهش را در محله سنلیتون پکن افتتاح کرد. در آن زمان روابط چین با غرب در بالاترین سطح خود بود. پس از آن، فروشگاه‌های اپل یکی‌ پس از دیگری افتتاح و تعدادشان به ۵۰ شعبه رسید.

با رشد حاشیه سود اپل، خطوط مونتاژ آن نیز در چین توسعه یافت. فاکس‌کان بزرگ‌ترین کارخانه تولید آیفون جهان را در شهر ژنگژو اداره می‌کند که به «شهر آیفون» معروف شده است.

برای چین رو به رشد، اپل نماد فناوری پیشرفته غربی شد، ساده، اما مبتکرانه و جذاب.

امروز بیشتر آیفون‌های اپل را فاکس‌کان تولید می‌کند. تراشه‌های پیشرفته‌ای که نیروی پردازشی این گوشی‌ها را تامین می‌کند، در تایوان و توسط بزرگ‌ترین تولیدکننده تراشه در جهان، یعنی شرکت تی‌اس‌ام‌سی ساخته می‌شود. فرایند تولید همچنین نیازمند عناصر کمیاب است که در بخش‌هایی مانند سیستم‌های صوتی و دوربین‌ها کاربرد دارند.

بر اساس تحلیلی در نشریه نیکی آسیا، از میان ۱۸۷ تامین‌کننده اصلی اپل در سال ۲۰۲۴، حدود ۱۵۰ شرکت کارخانه‌هایی در چین داشته‌اند.

تیم کوک، مدیرعامل اپل، سال گذشته در مصاحبه‌ای گفت: «هیچ زنجیره تامینی در جهان نیست که برای ما حیاتی‌تر از چین باشد.»

تهدید تعرفه؛ رویا یا جاه‌طلبی؟

در دور اول ریاست جمهوری ترامپ ، اپل توانست برای محصولاتش از تعرفه‌های او معاف شود.

اما این بار، دولت ترامپ پیش از آن که تعرفه برخی از محصولات الکترونیکی را لغو کند، اپل را به عنوان نمونه‌ای عبرت‌آموز هدف قرار داد. دولت معتقد است تهدید به اعمال مالیات‌های سنگین می‌تواند کسب‌وکارها را ترغیب کند که تولید محصولات خود را به داخل آمریکا منتقل کنند.

هاوارد لوتنیک، وزیر بازرگانی آمریکا، چندی پیش در مصاحبه‌ای گفت: «ارتشی از میلیون‌ها انسان که مشغول بستن پیچ‌های ریز برای ساخت آیفون هستند… از این به بعد قرار است چنین کاری در آمریکا انجام شود.»

کارولین لیویت، سخنگوی کاخ سفید، هم گفت: «رئیس‌جمهور ترامپ روشن کرده که آمریکا نمی‌تواند در تولید فناوری‌های حیاتی مثل تراشه، گوشی هوشمند و لپ‌تاپ به چین متکی باشد.»

او افزود: «به دستور رئیس‌جمهور، این شرکت‌ها با شتاب در حال انتقال تولید به داخل آمریکا هستند.»

اما بسیاری به تحقق این هدف مشکوکند.

الی فریدمن، عضو سابق هیئت مشاوران علمی اپل، انتقال مونتاژ آیفون به آمریکا را امری «کاملا خیالی» می‌داند.

او می‌گوید اپل از سال ۲۰۱۳ درباره تنوع‌بخشی به زنجیره تامین خود صحبت کرده اما هیچ‌وقت آمریکا گزینه‌ای جدی نبوده است.

آقای فریدمن اضافه می‌کند که اپل در طول یک دهه پیشرفت چندانی در این زمینه نداشت، اما «پس از دوران همه‌گیری تلاش مضاعفی به خرج داد»؛ زمانی که قرنطینه‌های شدید کرونا در چین، تولید را به شدت مختل کرده بود.

مهم‌ترین مقاصد جدید برای مونتاژ، ویتنام و هند بوده‌اند، اما همچنان بیشتر مونتاژها در چین انجام می‌شود.

اپل به سوالات بی‌بی‌سی در این زمینه پاسخی نداد، اما در وب‌سایتش آمده است که زنجیره تامین خارجی‌ این شرکت «هزاران کسب‌وکار و بیش از ۵۰ کشور» را در بر می‌گیرد.

چالش‌های پیش‌رو

هرگونه تغییر در وضع فعلی زنجیره تامین اپل، ضربه سنگینی به چین خواهد بود چون پکن تلاش می‌کند بعد از دوران همه‌گیری، رشد اقتصادی‌ خود را دوباره احیا کند.

دلایلی که در اوایل دهه ۲۰۰۰ چین را به قطب تولید برای شرکت‌های غربی تبدیل کرد، همچنان پا برجاست: ایجاد صدها هزار شغل و برتری در تجارت جهانی.

جیگار دیکسیت، مشاور زنجیره تامین و عملیات، می‌گوید: «اپل در مرکز تنش‌های آمریکا و چین قرار دارد و تعرفه‌ها بهای سنگین این وابستگی را برجسته می‌کنند.»

شاید همین توضیح دهد که چرا چین مقابل تهدیدهای ترامپ کوتاه نیامده و در عوض بر واردات آمریکا تا ۱۲۵ درصد تعرفه وضع کرده است. همچنین صادرات برخی از عناصر معدنی کمیاب و آهنرباها را محدود کرده تا ضربه‌ سنگین‌تری به واشنگتن وارد کند.

البته تعرفه‌های دیگر آمریکا همچنان بر بخش‌های دیگری از صنایع چین تاثیر می‌گذارد.

ترامپ اعلام کرده است که نه‌تنها پکن، بلکه کشورهایی را هم که بخشی از زنجیره تامین چین هستند هدف قرار می‌دهد. مثلا ویتنام، که اپل بخشی از تولید ایرپاد خود را به آنجا منتقل کرده، در آستانه اعمال تعرفه ۴۶ درصدی قرار داشت، تا اینکه ترامپ تعرفه‌ها را به مدت ۹۰ روز تعلیق کرد. در نتیجه انتقال تولید به کشورهای دیگر آسیا هم کار ساده‌ای نیست.

الی فریدمن می‌گوید: «تمام مکان‌های ممکن برای خط مونتاژهای عظیم فاکس‌کان در آسیا هستند، کشورهایی که همگی با تهدید تعرفه‌های بالاتر روبه‌رو هستند.»

با این اوصاف اپل چه خواهد کرد؟

این شرکت اکنون با رقابت شدید شرکت‌های چینی روبرو است، چرا که دولت چین تولید فناوری‌های پیشرفته را در رقابت با آمریکا به طور جدی دنبال می‌کند.

به گفته آقای لین «حالا که اپل توانمندی‌های تولید الکترونیک چین را تقویت داده، شرکت‌هایی مثل هوآوی، شیائومی، اوپو و دیگران می‌توانند از زنجیره تامین آماده اپل استفاده مجدد کنند».

سال گذشته اپل جایگاه خود را به عنوان بزرگ‌ترین فروشنده گوشی‌های هوشمند در چین، به هواوی و ویوو واگذار کرد. اقتصاد راکد چین باعث شده مردم کمتر خرج کنند، و با توجه به ممنوع بودن چت‌جی‌پی‌تی در چین، اپل در حفظ برتری خود در میان خریدارانی که به دنبال گوشی‌هایی با قابلیت‌های مربوط به هوش مصنوعی هستند هم دچار مشکل شده است. این شرکت حتی در ماه ژانویه برای افزایش فروش خود، تخفیف‌هایی کم‌سابقه برای آیفون ارائه کرد.

در عین حال، با تشدید کنترل‌های دولت شی جین‌پینگ، رئیس جمهور چین، اپل ناچار شده استفاده از بلوتوث و ایردراپ را در دستگاه‌هایش محدود کند، چرا که حزب کمونیست چین سعی دارد پیام‌های سیاسی‌ را که کاربران به‌ صورت خصوصی رد و بدل می‌کنند، سانسور کند. این شرکت از موج سرکوب صنعت فناوری در چین نیز جان سالم به در برد؛ سرکوبی که حتی جک ما، بنیان‌گذار علی‌بابا و میلیاردر سرشناس، را هم تحت تاثیر قرار داد.

اپل اعلام کرده است که ۵۰۰ میلیارد دلار در آمریکا سرمایه‌گذاری خواهد کرد، اما این احتمال وجود دارد که این اقدام برای راضی نگه داشتن دولت ترامپ کافی نباشد.

با توجه به چرخش‌های ناگهانی و فضای مبهم سیاست تعرفه‌ای ترامپ، انتظار می‌رود تعرفه‌های غافلگیرکننده‌ دیگری هم در راه باشد. چنین تعرفه‌هایی ممکن است بار دیگر اپل را در تنگنای زمانی و عملیاتی قرار دهد.

آقای دیکسیت می‌گوید حتی اگر تعرفه‌های جدید بر گوشی‌های هوشمند اعمال شود، اپل را از پا درنمی‌آورد، اما بدون تردید «فشارهای عملیاتی و سیاسی بر زنجیره تامین این شرکت وارد خواهد کرد»؛ زنجیره‌ای که به‌راحتی قابل بازسازی نیست.

آقای فریدمن هم با اشاره به معافیت اخیر گوشی‌های هوشمند از تعرفه‌ها می‌گوید: «بدیهی است که شدت بحران فوری کاهش یافته»، اما اضافه می‌کند: «با وجود این به هیچ وجه فکر نمی‌کنم که اپل می‌تواند آسوده خاطر باشد.»